Engelli Hakları: Detaylı Rehber ve Bilinmesi Gerekenler

Engelli Hakları Engelli bireylerin toplumsal yaşamda eşit bir şekilde yer alabilmeleri, temel haklarına erişebilmeleri ve ayrımcılığa maruz kalmamaları insan haklarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu makalede, engelli haklarının hukuki temelleri, Türkiye’deki ve dünyadaki düzenlemeler, ve bu haklardan nasıl faydalanılabileceği gibi konulara odaklanacağız.

---

Engelli Haklarının Hukuki Temelleri

Engelli bireylerin hakları, ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli yasalar ve sözleşmelerle korunmaktadır. İşte temel düzenlemeler:

1. Uluslararası Hukukta Engelli Hakları

• Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi (UNCRPD): Türkiye’nin 2009 yılında onayladığı bu sözleşme, engelli bireylerin eşit haklara sahip olduğunu ve her türlü ayrımcılığın önlenmesi gerektiğini vurgular.
• İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi: Tüm bireylerin, engelli olsun ya da olmasın, eşit haklara sahip olduğunu belirtir.

2. Türkiye’de Engelli Hakları

• Engelliler Hakkında Kanun (5378 Sayılı Kanun): 2005 yılında yürürlüğe giren bu kanun, engelli bireylerin toplumsal hayata tam katılımını sağlamayı hedefler.
• Anayasa: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesi, engellilere yönelik pozitif ayrımcılığı öngörür.
• İş Kanunu (4857 Sayılı Kanun): İş yerlerinde engelli bireylerin istihdamını zorunlu kılar.

---

Engelli Hakları Kapsamındaki Başlıca Alanlar

1. Eğitim Hakkı

Engelli bireylerin eğitime erişimi anayasal bir hak olarak korunmaktadır. Türkiye’de özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için şu hizmetler sunulmaktadır:

• Rehberlik ve Araştırma Merkezleri (RAM): Engelli bireylerin ihtiyaçlarına uygun eğitim planları hazırlanır.
• Kaynaştırma Eğitimi: Engelli öğrenciler, akranlarıyla aynı sınıfta eğitim alabilir.
• Ücretsiz Özel Eğitim Hizmetleri: Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı kurumlar, belirli şartlarda ücretsiz özel eğitim hizmeti sağlar.

2. Sağlık Hakkı

Engelli bireyler, devlet tarafından sunulan ücretsiz veya düşük maliyetli sağlık hizmetlerinden faydalanabilir. Özellikle şunlar önemlidir:

• Engelli Raporu: Sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek için alınması gereken temel belgedir.
• Evde Sağlık Hizmetleri: Hareket kısıtlılığı olan bireyler için evde tedavi imkanı sunulur.

3. Çalışma ve İstihdam Hakkı

Engelli bireylerin istihdam edilmesi, İş Kanunu kapsamında düzenlenmiştir:

• Kamu ve Özel Sektör Kotası: İşverenler, belirli bir sayıda engelli bireyi istihdam etmek zorundadır.
• Vergi Muafiyeti: Engelli bireyler, gelir vergisi indirimlerinden faydalanabilir.

4. Ulaşım ve Altyapı

Engelli bireylerin bağımsız hareket edebilmesi için ulaşım ve altyapı hizmetleri büyük önem taşır:

• Ücretsiz veya İndirimli Ulaşım: Şehir içi toplu taşıma araçlarında engellilere ücretsiz veya indirimli geçiş hakkı tanınır.
• Erişilebilirlik Düzenlemeleri: Kamu binaları, kaldırımlar ve toplu taşıma araçlarının erişilebilir olması zorunludur.

5. Sosyal Yardımlar

Engelli bireyler ve aileleri için çeşitli sosyal yardımlar sunulmaktadır:

• Engelli Maaşı: Belirli bir gelir düzeyinin altında olan bireylere bağlanır.
• Evde Bakım Aylığı: Bakıma muhtaç engelliler için ailelerine ödeme yapılır.

---

Engelli Haklarından Faydalanmak İçin Gereken Adımlar

Engelli bireylerin bu haklardan yararlanabilmesi için belirli prosedürlerin tamamlanması gereklidir:

1. Engelli Raporu Almak: Devlet hastanelerinden alınabilir ve rapor oranına göre haklar belirlenir.
2. Sosyal Yardım Başvuruları: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na başvuru yapılabilir.
3. İş Bulma Süreci: İŞKUR üzerinden engelli istihdam programlarına kayıt olunabilir.

---

Engelli Hakları İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular 

1. Engelli Raporu Nasıl Alınır?

Engelli raporu almak için tam teşekküllü bir devlet hastanesine başvurmanız gereklidir. Rapor oranına göre haklarınız belirlenir.

2. Engelli Maaşı Almak İçin Şartlar Nelerdir?

Engelli maaşı alabilmek için bireyin gelir seviyesinin belirli bir sınırın altında olması ve rapor oranının en az %40 olması gerekmektedir.

3. İşverenler Engelli Çalıştırmak Zorunda mı?

Evet, 50’den fazla çalışanı olan iş yerlerinde %3 oranında engelli çalıştırılması zorunludur.

4. Hangi Ulaşım Hizmetleri Ücretsizdir?

Şehir içi toplu taşıma araçları (otobüs, metro, tramvay) engelli bireyler için ücretsizdir. Ayrıca bazı şehirler arası otobüs ve trenlerde indirim uygulanmaktadır.

---

Engelli Haklarının Geliştirilmesi

Engelli bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve haklarını tam anlamıyla hayata geçirmek için şu adımlar önemlidir:

• Farkındalık Çalışmaları: Toplumda engelli bireylerin haklarına dair farkındalık artırılmalıdır.
• Daha Fazla Erişilebilirlik: Kamu ve özel sektör, engelli bireylerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak daha erişilebilir ortamlar oluşturmalıdır.
• Yasal Düzenlemelerin Güçlendirilmesi: Mevcut yasaların uygulanabilirliği artırılmalı ve yeni düzenlemeler yapılmalıdır.

---

Sonuç

Engelli hakları, sadece engelli bireylerin değil, tüm toplumun eşitlik ve adalet ilkelerine dayalı bir yaşam sürmesi için vazgeçilmezdir. Türkiye’de bu alanda yapılan düzenlemeler umut vericidir, ancak daha yapılacak çok iş vardır. Engelli bireylerin haklarını öğrenmesi ve bu hakları talep etmesi, daha adil bir toplumun inşasında önemli bir rol oynar.