Rüya Makamı belgeselinin konusu nedir? Rûyâ Makâmı belgeselinin yönetmeni kimdir? Trt 1 Kadir Gecesinde ilk yayınlanacak olan Rûyâ Makâmı belgeselini yayınlıyor. Genç yapımcı ve yönetmen Çağla Çağlar ezanla ilgili merak ettiği soruların peşine düşmüş ve kendini Rüya Makamı belgeselinin kamera arkasında bulmuş. Nâyi Ahmed Şahin’in danışmanlığında hayata geçirilen Rüya Makamı bu mübarek gecede yayınlanıyor.

Rüya Makamı belgeselinin konusu nedir?

Her inancın ibadete çağrı için farklı yöntemleri var. Ancak hiç kuşkusuz en etkileyici olanı çıplak sesle, etkileyici bir ses tonu ve makamla icra edilen Ezan-ı Muhammedî. Bilal-i Habeşi’den beri güzel sesle okunması tercih edilen ezan, adabına uygun icra edildiğinde yürekleri titretiyor, Müslüman olmayanların bile kalbinde farklı hisler uyandırıyor. Peki ezan hakkında ne biliyoruz? Genç yapımcı ve yönetmen Çağla Çağlar ezanla ilgili merak ettiği soruların peşine düşmüş ve kendini Rüya Makamı belgeselinin kamera arkasında bulmuş. Nâyi Ahmed Şahin’in danışmanlığında hayata geçirilen Rüya Makamı adlı doküdrama bugünlerde tamamlandı. Filmin aynı zamanda oyuncusu da olan Ahmed Şahin ve yönetmeni Çağla Çağlar ile belgeselin hikâyesini konuştuk.

Ezan hakkında yeterince bilgi sahibi miyiz?

Ezân, ibâdete davettir. Mânâ, âhenk, üslûp ve tabii ki güzel sesle ve makamlarla okunması geleneği ile alâkalı bilgi eksikliği var. Bu, ezanın yasaklandığı dönemlerden kalma bir refleks olarak düşünülebilir.

Osmanlı kültüründe ‘ezan’a nasıl özellikler eklenmiş?

Osmanlı’da ezan hususundaki uygulamalar gelişigüzel ve sebepsiz değil. Sadece güzel ses ve mûsikî olsun diye değil, farklı vakitlerde değişik etkileri göz önünde bulundurularak beş vakit ezanın farklı makamlarda okunmasına gayret edilmiş. Osmanlı’da ezan makamları tasnife tâbi tutulmuş, bu ince zevk-i selîm ile ezânın belirli makamlarda okunması gelenek haline gelmiş.

Güzel okunan ezanın gayrimüslimlerde de çok farklı etkiler uyandırdığını biliniyor. Bunun sebebi nedir sizce?

Efendimiz (S.A.V.) ezanın gelişi güzel bir nidâ şeklinde değil, âhenkli, ölçülü ve güzel sesle, makamla okunmasını istemiştir. Ezânı duyan kimse gayr-i müslim bile olsa ondan rahatsız olmamalı, bilâkis hoşuna gitmelidir. Dünyanın birçok yerinde programlarımızda ezan okuduk ve çok güzel tepkiler aldık. Hatta ezan koymadığımız programlarda ‘Lütfen ezan da okuyun’ diye ricalarda bulunuldu. Bu ezânın öncelikle rahmet olmasından dolayıdır. Zîrâ Allah’ın huzuruna durmak rahmettir. Bu rahmete davet de rahmettir. Âlemlere rahmet olan Hz. Muhammed’in peygamberliğine şehâdeti vurgulamak rahmetdir. Cümlelerdeki ifâdelerin mânâ itibâriyle kesin ve âhenkli olmasından ve güzel sesle icrâ edilen makamların insan rûhu üzerindeki tesirleri bunun sebeplerindendir.

Bazen çok kötü ezan icralarına maruz kalıyoruz. Bize güzel ezanı tarif eder misiniz?

Kötü icralar ezan geleneğinin unutulmuş/unutturulmuş olmasından kaynaklanıyor. Ezanı sadece telâffuzuyla okuyabilenler yıllardır müezzin olabildiler. Sesleri güzel olmasa da, mûsikî seslerini ayırt edemese de diğer dini alanlarda yeterli notu alanlar müezzin yapıldı. Bu nedenle âhenksiz bir şekilde okunan ezanlar memlekette yıllarca sorun oldu. Daha sonra çeşitli ezan kurslarıyla bu eksiklik giderilmeye çalışıldı. Lâkin bu konudaki eğitim sesi zâten güzel olanlara verilmelidir. Güzel ezân, cümleleri, mânâdaki ifâdelerin takibini zorlaştıracak şekilde çok fazla uzatmadan, güzel sesle ve makamla okunandır. Güzel nağmeler rûha tesir ederek ezânın taşıdığı mânâyı, îman aşkını güçlendirmektedir. Gelenekte ezân Saba, uşşak, hicaz, segâh ve rast makamlarında okunagelmiştir. Bunun sebebi de temel makamların nağme cümlelerinin ezânın cümleleri okunacak kadar kısa olabilmeleri ve okundukları vakitte rûhî etkiye uygun olmalarıdır.

Rüya Makamı belgeseli hakkında neler söylersiniz?

Bu film aslında bir yabancının güzel sesle ve makamlı okunan ezanlardan nasıl etkilenebileceğinden hareketle “Ezân-ı Muhammedî”nin güzel ses ve nağmelerle okunmasındaki hikmeti, önemi, gerekliliği vurgulayan -daha önce yapılmamış- bir çalışma oldu.

“Kötü icralar ezan geleneğinin unutulmuş/unutturulmuş olmasından kaynaklanıyor…”

EZAN GELENEĞİNİN PEŞİNE DÜŞTÜK

Neden ezanla ilgili bir belgesel yapmak istediniz?

Bir sabah ailemle ezanlarla ilgili sohbet ediyorduk. Ezan makamları hakkında konuşurken neden farklı makamda okunduğunu merak ettim. Yurtdışı gezilerimde orada ezanların, bizdekinden çok farklı okunduğunu duyunca araştırmamı derinleştirdim. Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Mehmet Fatih Çıtlak ve Ahmed Şahin’den danışmanlık aldım. Bir merakla başladım ancak beni film yapmaya sevk eden bu görüşmeler oldu. Ülkemizde okunan ezanlar, Türk musiki zevkini geçmişten geleceğe taşıyan önemli değerlerimizden. Bu geleneğimize sahip çıkma fikriyle belgesel çekmek için yola çıktım. Kültür ve Turizm Bakanlığı desteği ve ardından Albaraka Türk Katılım Bankası’nın sponsorluğuyla filmi tamamladık.

Nasıl bir dil kurdunuz?

“Rüya Makamı”, ezan okuma geleneğinin dünden bugüne gelişimini anlatan bir döküdrama. Başlarda didaktik bir dilde kurgulamayı düşündüm. Ahmed hocam ile tanıştıktan sonra düşüncem değişti. Ahmed hocanın İtalyan öğrencisinden yola çıktık. İnandığım gerçekçi sinema anlayışımla devam ettim yola. Gerçek hayatta görebileceğimiz bir hikaye üzerine çalıştım. Türkiye’ye ney dersi almak için gelen ve film setlerinde ses operatörlüğü yapan Francesco’nun hikâyesi üzerinden ezan geleneğinin izlerini sürdük. Senaryo yazım sürecinde Semih Kaplanoğlu ve Leyla İpekçi’nin önemli katkıları oldu. İçerik ve teknik olarak çok benzeri görülmemiş özelliğe sahip olmasıyla birlikte, dinamik kurgusu ve hoş bir anlatım diliyle çekimleri tamamladık. İçeriğini Ahmed hoca ile hazırladığımız bir proje bu. Kendisi hikâyemizin de kahramanı. Ahmed hocanın oyunculuk deneyimi yoktu ancak çekim öncesi çalışmalarda ve çekimlerde profesyonelce davrandı. Ona Francesco rolünde Ali Nuri Türkoğlu eşlik etti.

Rüya Makamı ne zaman izleyici ile buluşacak?

Mart ayında bir gala planlıyoruz. Yoğun bir festival takvimimiz olacağını öngörüyorum. Hedeflediğim festivaller var.